TENKİS DAVASI NEDİR VE NASIL AÇILIR?

TENKİS DAVASI NEDİR VE NASIL AÇILIR?

Tenkis davası, murisin sağlararası ve ölüme bağlı tasarrufları ile saklı pay sahibi olan mirasçılarından mal kaçırması halinde açılan ve miras paylarının yeniden düzenlenmesini sağlayan bir dava türüdür. Tenkis davası için en önemli unsurlar saklı pay kavramı ve tenkise tabi olan tasarrufların tespitidir.

1-     Saklı Pay Sahibi Mirasçılar

Miras bırakanın, miras paylarına ilişkin yapabileceği düzenlemeler bazı zümreler için kanun tarafından sınırlandırılmıştır. Bunlar miras bırakanın altsoyu, eşi ve anne-babasıdır. Bu zümrelere ait kişilerin kanun tarafından öngörülen saklı payları, miras bırakanın sağlararası işlemleri veya ölüme bağlı tasarrufları ile  azaltılamaz. Aksi durumlarda tenkis davası gündeme gelir.

Saklı payların hesabı için öncelikle yasal miras paylarının tespit edilmesi gerekir. Anne-babanın saklı payı yasal miras paylarının dörtte biridir(1/4). Altsoyun saklı payı yasal miras paylarının yarısıdır(1/2). Eşin ise saklı payı yasal miras payının dörtte üçüdür(3/4).

2-     Tenkise Tabi Tasarruflar

a-     Ölüme Bağlı Tasarruflar

-Yapılan ölüme bağlı tasarruf saklı payı olmayan mirasçı veya üçüncü kişi lehineyse, bu ölüme bağlı tasarruf tamamıyla tenkise tabidir.

-Şayet ölüme bağlı tasarruf, saklı pay sahibi mirasçı lehine yapılmışsa ve bu tasarrufla diğer saklı pay sahibi mirasçıların saklı payları ihlal edilmişse, lehine tasarruf yapılan saklı pay sahibi mirasçının, saklı payını aşan kısım için tenkis yapılabilir.

-Birden fazla ölüme bağlı tasarruf ile saklı paylar ihlal edilmiş ise orantılı olarak bu tasarruflar tenkise tabi tutulup ihlal edilen saklı paylar karşılanır.

Ölüme Bağlı tasarruflarda, tasarrufun yapıldığı tarihin bir önemi yoktur. Süre sınırı olmaksızın bu işlemler tenkise tabi tutulacaktır. (TMK 560,561)

b-    Sağlararası Tasarrflar

TMK 565. Maddesinde sağlararası tasarruflardan tenkise tabi olacaklar tek tek sayılmıştır. Buna göre;

      I.          Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar,  geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi

    II.          Denkleştirmeye tabi olmamak kaydıyla mirasçılara yapılan kazandırmalar

  III.          Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar

  IV.          Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar(TMK 565)

3-     Tenkiste Sıra

Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan, saklı pay hala tamamlanamamışsa sağlararası kazandırmaların en yeni tarihli olanından en eski tarihli olanına gidilerek yapılır.

Ölüme bağlı tasarruflarda süre sınırı olmadığı için tüm ölüme bağlı tasarruflar tenkise tabidir. Birden fazla ölüme bağlı tasarruf varsa orantısal olarak tenkis yapılır.

Daha sona ise tarih sırasına göre, en yeni tarihli yapılan sağlararası kazandırmalardan en eski tarihli olana, saklı payın ihlali gideriline kadar tenkis işlemi yapılır.

4-     Tenkis Davasının Tarafları

Kural olarak tenkis davasının davacısı saklı payları ihlal edilen mirasçılardır. Ancak bu mirasçılar mirası reddetmişler veya mirastan çıkarılmışlar ise tenkis davası da açamayacaklardır.

 İstisna olarak ise, saklı payı ihlal edilen mirasçının alacaklısı, şayet saklı paylı mirasçı iflas etmiş veya ödemede acze düşmüş ise mirasçının yerine tenkis davası açabilir. Alacaklının, saklı payı ihlal edilen mirasçı yerine tenkis davası açabilmesi için, mirasçıya tenkis davası açması hususunda ihtar çekmeli ve mirasçının buna rağmen tenkis davasını açmaması gerekmektedir. Bu şartlar sağlandığı takdirde saklı paylı mirasçının alacaklısı da tenkis davasında davacı taraf olabilecektir.

Davalı taraf ise lehine ölüme bağlı tasarruf veya sağlararası kazandırma yapılan kişidir. Saklı payları ihlal edilen mirasçılar bu şahısa karşı tenkis davasını yöneltecektirler.

5-     Tenkis Davasında Süreler

Tenkis davasına ilişkin süreler TMK 571. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre iki farklı süre mevcuttur. Bu süreler niteliği itibariyle hak düşürücü süredir.

-Mirasçıların, saklı paylarının ihlal edildiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl,

-Vasiyetnamelerde vasiyetnamenin açılma tarihi, diğer tasarruflarda ise mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıl içerisinde tenkis davası açılması gerekmektedir.